PTSS kan voorkomen op elke leeftijd en is te herkennen aan meerdere symptomen. Hoeveel van deze symptomen aanwezig zijn en hoe ernstig ze zijn, verschilt per persoon. In sommige gevallen hebben de symptomen te maken met angst. Maar je kunt ook te maken hebben met symptomen die bijvoorbeeld gelinkt zijn aan stemmingssymptomen, het niet meer ervaren van vreugde en boosheid of agressie. In sommige gevallen kun je te maken hebben met een acute stressstoornis. Dit is een psychotraumatische stoornis die veel lijkt op PTSS, maar daarvan verschilt op het gebied van duur en het moment van ontwikkeling. Het is mogelijk dat je na het ervaren van een traumatische gebeurtenis eerst een acute stressstoornis ontwikkelt. Deze kan na een maand voorbij zijn of juist verder uitgroeien tot PTSS. Maar niet iedereen die PTSS ontwikkelt, heeft eerst te maken met een acute stressstoornis.
Hoe vaak komt het voor
We schatten dat ongeveer 80% van alle mensen een psychotrauma oploopt door een nare en heftige gebeurtenis. Bij 5-10% houden mensen hier een PTSS aan over. Mensen kunnen sommige gebeurtenissen beter verdragen dan andere: zo leidt het meemaken van een natuurramp minder snel tot PTSS dan een oorlog
Oorzaak PTSS
Alle posttraumatische stressstoornissen ontstaan omdat iemand een zeer schokkende gebeurtenis (ook wel trauma of psychotrauma genoemd) heeft meegemaakt. Het kan zijn dat je je tijdens het ontstaan hulpeloos en machteloos voelde en nog steeds voelt. Je had iets willen doen om die schokkende gebeurtenis te voorkomen, maar kon dat niet. Je gevoel van veiligheid lijkt weg te zijn. Niet iedereen ontwikkelt PTSS. Het gaat om ongeveer 10 procent van de mensen die een traumatische gebeurtenis mee heeft gemaakt en komt iets vaker voor bij vrouwen dan bij mannen. In ieders leven gebeuren nare dingen. Na verloop van tijd verdwijnen die uit je gedachten. Maar sommige gebeurtenissen hebben een grote impact en blijven rondmalen in het hoofd van iemand. Wanneer het niet lukt om die gebeurtenis te verwerken. Dan is er sprake van een post traumatische stress stoornis (PTSS).
Allerlei gebeurtenissen die schokkend zijn kunnen leiden tot een posttraumatische stressstoornis. Oorzaken die vaker genoemd worden:
- Seksueel misbruik (incest, verkrachting),
- Betrokken zijn bij een ongeluk, of er getuige van geweest zijn (auto, vliegtuig),
- Slachtoffer van geweld (bedreigingen, fysiek geweld, getuige geweest van een geweldsincident),
- Oorlogssituaties/terroristische aanslagen,
- Een natuurramp meegemaakt hebben,
- Ieder mens is uniek. Niet iedereen die iets schokkends ervaart heeft last van PTSS. Hoe dat precies werkt is (nog) niet duidelijk. Ieder mens verwerkt traumatische ervaringen op een eigen manier. Wel zijn er aanwijzingen dat ‘factoren’ je meer vatbaar maken om heftige gebeurtenissen als een posttraumatische (ptss) ervaringen te beleven. De volgende factoren zijn bepalend:
- Je hebt al eerder een schokkende gebeurtenis meegemaakt,
- Je bent zelf depressief geweest of bent in behandeling (geweest) voor een ander psychisch probleem
- Als er in je familie psychische problemen voorkomen.
Factoren ontwikkeling PTSS
Niet iedereen die een traumatische gebeurtenis meemaakt, krijgt een PTSS. Het is niet duidelijk waarom de één wel en de ander geen PTSS ontwikkelt na hetzelfde trauma te hebben meegemaakt. Wel zijn er een aantal factoren van belang gebleken bij het ontwikkelen van een PTSS:
- Het soort gebeurtenis: Mensen ervaren de ene gebeurtenis heftiger dan de andere. Oorlogen en seksuele misdrijven leiden tot meer klachten dan bijvoorbeeld natuurrampen.
- Duur: Hoe vaker de schokkende gebeurtenissen voorkomen, hoe moeilijker ze te verwerken zijn. Denk bijvoorbeeld aan incest, mishandeling of ervaringen in de oorlog.
- Biologische factoren: De gevoeligheid voor een PTSS lijkt erfelijk te zijn. Ook hebben vrouwen twee keer zo vaak een PTSS als mannen.
- Draagkracht: Hoe zwaar de last is die iemand kan dragen na bijvoorbeeld een traumatische gebeurtenis wordt deels bepaald door erfelijkheid. Daarnaast is je jeugd en opvoeding belangrijk. Wanneer je in een stabiele, liefdevolle omgeving bent opgegroeid dan heb je waarschijnlijk meer ‘draagkracht’ en minder kans op een PTSS.
- Opvang: Steun en opvang vanuit de omgeving wordt vaak als troostend ervaren. Het gevoel dat je je verhaal kan doen en dat dit erkent wordt is belangrijk. Een goede opvang vermindert de kans op het ontstaan van een PTSS.
PTSS symptomen
Kenmerkend aan een posttraumatische stressstoornis is dat traumatische ervaringen ongewild op verschillende manieren of momenten weer worden opgeroepen. Vaak ervaar je dan intense angst of paniek, omdat je het trauma als het ware opnieuw beleeft. Psychische klachten die bij PTSS vaak voorkomen zijn:
- Terugkerende, onvrijwillige en pijnlijke herinneringen aan de gebeurtenis;
- Nachtmerries;
- Flashbacks;
- Last hebben van prikkelbaarheid en woede-uitbarstingen (zonder goede reden);
- Roekeloos of zelfdestructief gedrag;
- Concentratieproblemen;
- Overdreven schrikachtig zijn;
- Altijd waakzaam zijn;
- Moeite hebben met in- of doorslapen of onrustig slapen;
- Een aanhoudende negatieve stemming hebben (zoals angst, boosheid, schuldgevoelens, schaamte);
- Duidelijk minder geïnteresseerd zijn in het doen van belangrijke activiteiten;
- Het gevoel hebben minder verbonden te zijn met anderen en je sociaal terugtrekken;
- Moeite hebben met het ervaren van positieve emoties (zoals geluk, tevredenheid of liefde);
- Vermijdingsgedrag, bv minder belangstelling voor anderen, emotionele vervlakking en minder interesse in dingen die u leuk vindt of in de toekomst.
Acute stressstoornis symptomen
De symptomen van een acute stressstoornis komen overeen met die van PTSS. Bij PTSS hoeven de symptomen niet direct aanwezig te zijn na het ervaren van een traumatische gebeurtenis. Het kan zelfs maanden tot jaren duren voordat je er last van krijgt. Maar een acute stressstoornis treedt direct op na het ervaren van een traumatische gebeurtenis en duurt minimaal drie dagen tot maximaal één maand. Als je te maken hebt met een acute stressstoornis, dan vertoon je niet alleen de symptomen, maar is het ook duidelijk dat je eronder lijdt. Vooral bij kinderen is een acute stressstoornis te herkennen wanneer er na een trauma onmiddellijk sprake is van chaotisch of opgewonden gedrag. Daarnaast moet het ook duidelijk zijn dat het kind lijdt
Hoe herstel je van PTSS?
Wat kun je zelf doen om sneller te herstellen van een traumatische gebeurtenis?
- Zoek steun bij iemand die je vertrouwt en praat over je klachten.
- Doe dingen die je ontspanning geven in je hoofd: sport en beweeg. En doe ook de dingen die je vroeger ontspanning gaven, maar waar je nu eigenlijk geen zin in hebt.
- Leef regelmatig. Ga iedere avond om dezelfde tijd naar bed en sta rond dezelfde tijd weer op. En eet ook de dagelijkse maaltijden op vaste tijden. Regelmaat in je leven doet je goed.
- Neem geen alcohol, drugs of kalmerende middelen in je zoektocht naar verlichting. Op den duur levert dit je alleen maar meer problemen op.
- Zoek professionele hulp voor behandelingen en eventueel medicijnen als het nodig is