Eetstoornis

Wat is  Eetstoornis

Een eetstoornis is een psychische aandoening die wordt gekenmerkt door verstoord eetgedrag. Sommige mensen met een eetstoornis eten te weinig, anderen juist teveel en weer anderen wisselen perioden van eetbuien af met perioden van (streng) lijnen. Een eetstoornis is een ernstige psychische aandoening. Mensen met eetstoornissen lopen ‘vast’ in hun leven; binnen het gezin, het werk en op sociaal gebied. Dit is heel ingrijpend. Eetstoornissen leiden tot lichamelijke schade. Daarbij moet je ondermeer denken aan duizeligheid, (ontstaan van) beschadigingen aan organen, menstruatieproblemen, lage lichaamstemperatuur, maag- en darmproblemen, een hoge bloeddruk, haaruitval en het krijgen van een slecht gebit.

Oorzaken eetstoornissen

De diagnose eetstoornis kan alleen door gespecialiseerde hulpverlener worden gesteld na onderzoek en diverse gesprekken. In die gesprekken probeert de hulpverlener achter de oorzaken van eetstoornissen te komen. Er is nooit één eenduidige oorzaak aan te wijzen. Het gaat om een combinatie van factoren.

Oorzaken eetstoornissen:

• Aanleg; ‘het zit in de familie’. Komen eetstoornissen voor in de familie, dan zijn andere familieleden er ook ‘vatbaarder’ voor.
• Traumatische gebeurtenissen. Het uitraken van eigen relatie of scheiding ouders, seksueel misbruik, pesten op school, een ernstig ongeluk hebben meegemaakt of gezien. Eten geeft een goed gevoel waardoor het trauma tijdelijk naar de achtergrond verdrongen wordt.
• Puberteit. Dit is een periode waarin het lichaam verandert en daar kan iemand onzeker over zijn.
• Lage eigendunk, verstoord zelfbeeld. Het nastreven van een ideaalbeeld of iemands zelfwaardering hangt af van het uiterlijk en kan bijdragen aan het ontstaan van een eetstoornis.
• Verkeerde voorbeelden. Modellen kunnen een voorbeeldfunctie hebben voor anderen. Als de modellen heel dun zijn, dan kan het idee ontstaan dat dit de norm is. En die norm willen anderen nastreven door bijvoorbeeld te gaan lijnen, terwijl ze een gezond gewicht hebben.
• Overgewicht door lichamelijke aanleg. Vanwege dat overgewicht ga je lijnen waardoor er een grotere kans ontstaat op het ontstaan van een eetstoornis. Vaak lijnen of drastisch lijnen werkt averechts. Na iedere lijnpoging word je alleen maar zwaarder. Je gaat weer lijnen en zo kom je in een neerwaartse spiraal terecht. Het ontstaan van een eetstoornis ligt dan op de loer

Soorten eetstoornissen

Een eetstoornis is een verzamelnaam van eetstoornissen als:

• anorexia nervosa
• boulimia nervosa
• eetbuistoornis (BED)
• eetstoornis Niet Anders Omschreven (NAO)

Anorexia nervosa

Anorexia nervosa betekent letterlijk ‘gebrek aan eetlust door psychische oorzaak’. Mensen met anorexia nervosa hebben een verstoord lichaamsbeeld. Zij zien hun lichaam veel dikker dan het in werkelijkheid is. Daarom moeten zij van zichzelf gaan afvallen. Dat doen ze door extreem te lijnen en overmatig te gaan sporten en bewegen. Soms is er ook sprake van het gebruik van laxeermiddelen of braken. Het gevolg is dat ze erg mager worden, soms zelfs broodmager. Door het verstoorde lichaamsbeeld zien ze dat zelf niet. Het is een fabeltje dat anorexia alleen bij vrouwen voorkomt. Anorexia bij mannen en jongens komt ook voor.

Anorexia symptomen

Stel je jezelf de vraag: ‘heb ik anorexia?’ Er zijn signalen en kenmerken die wijzen op (het ontstaan van) anorexia nervosa, zoals:

• een verstoord zelfbeeld, jezelf te dik vinden, terwijl je een gezond gewicht of ondergewicht hebt
• erg angstig zijn  voor toename van gewicht
• obsessieve gedachten rondom eten, soms valt dit ook de omgeving op
• drastisch gaan lijnen terwijl dit niet nodig is
• hyperactief worden, je gaat extreem veel sporten en fanatiek bewegen

Ook mensen met een normaal gewicht kunnen anorexia symptomen of een eetstoornis hebben. Periodes van extreem lijnen kunnen afgewisseld worden met eetbuien waardoor iemand ‘op gewicht blijft’. Gewicht zegt dus niet alles. Bij anorexia draait het om iemands vertekend zelfbeeld (te dik) wat door afvallen ‘mooier of beter in proporties’ moet komen

Gevolgen anorexia nervosa

Anorexia nervosa heeft een grote invloed op je leven. Het niet-eten heeft uiteraard gevolgen voor je lichaam, maar ook grote impact op je geestelijke gezondheid en op je sociale leven. Dit maakt anorexia een ingewikkelde psychische aandoening waarvoor gespecialiseerde hulp nodig is.

Lichamelijke gevolgen anorexia

Een kleine, en zeker niet volledige, opsomming van de gevolgen van anorexia:

• Uitputting van je lichaam. Ieder mens heeft vetreserves, dat is noodzakelijk en normaal. Door niet te eten begint het lichaam die reserves aan te spreken.
• Je raakt snel vermoeid. De energiereserves van je lichaam zijn er niet meer.
• Je hebt het eerder koud. Je lichaam heeft de energie niet meer om je warm te houden.
• Botontkalking. Het lichaam krijgt een tekort aan calcium.
• Bloedarmoede. Het lichaam krijgt een tekort aan ijzer.
• Tekort aan kalium. Dit tekort kan zorgen voor hartritmestoornissen en zelfs leiden tot een hartstilstand.
• Uitblijven van de menstruatie. Hét signaal voor vrouwen dat er ‘iets’ gebeurt in het lichaam.
• Impotentie. Bij mannen is dat hét signaal dat er iets niet in orde is.

Psychische gevolgen anorexia

• Het verstoorde zelfbeeld zorgt voor onzekerheid.
• Depressieve klachten.
• Je wilt ‘in control’ blijven. Dat legt een grote druk op je. Uit angst dat je wellicht de controle verliest, ga je bepaalde situaties ontlopen (zie ook sociale gevolgen).
• Je concentratie vermindert.

Sociale gevolgen anorexia

• Je trekt je steeds meer terug uit het sociale leven, je gaat contacten met anderen ontlopen (vrienden, school, werk, sportvereniging, etc). Dit kunnen momenten zijn, volgens jou, waar je de controle kunt verliezen. Je wordt op die momenten in de verleiding gebracht toch iets te eten, terwijl je dat niet wilt. Die momenten ga je ontwijken. Je komt meer en meer in een isolement terecht. Dit kan weer tot depressieve gedachten leiden.
• Het ontbreekt je ook steeds vaker aan de energie (zie lichamelijke gevolgen) om naar school ten gaan, te gaan werken of iets leuks te gaan doen met vrienden.

Herstel van anorexia is zeker mogelijk, maar soms zijn de gevolgen voor het lichaam door de anorexia blijvend. Botontkalking is helaas niet meer terug te draaien. En soms blijven er klachten met maag en darmen.

Boulimia Nervosa

Je hebt regelmatig heftige eetbuien en eet in een korte periode enorm veel. Je hebt het gevoel dat je de controle verliest en niet kunt stoppen. Er is een verstoord lichaamsbeeld en wisselende gevoelens van eigenwaarde. Na de eetbuien probeer je het eten weer snel uit je lichaam te krijgen zodat je niet dikker wordt. Herken je dit? Dan zou je wel eens boulimia nervosa kunnen hebben. Maar wat is boulimia precies?

Boulimia kenmerken

Wat is boulimia? Bij boulimia nervosa, kortweg boulimia, heb je regelmatig flinke eetbuien. Je eet binnen een paar uur zeer veel voedsel. Er zit tijdens zo’n eetbui geen rem op. Je hebt geen controle en je kunt niet stoppen. Je hebt al lang geen honger meer, maar je eet door.

Omdat je niet wilt aankomen:

• ga je overgeven na de eetbui
• gebruik je laxeermiddelen
• ga je streng lijnen of vasten
• ga je fanatiek sporten om de teveel binnengekregen calorieën er weer ‘af te trainen’
• Dit gedrag wordt compenseren of compensatiegedrag genoemd.

De officiële benaming is boulimia nervosa. Vertaald betekent dit ‘eten als een os door een psychische oorzaak’ en ‘honger hebben als een rund door een psychische oorzaak’. Dat eten als een os klopt door de eetbuien waar buitensporig veel voedsel gegeten wordt. Met ‘honger hebben’ heeft het niet zoveel te maken. Ook al is de honger gestild, je kunt niet stoppen met eten.

Symptomen boulimia nervosa

Wat is boulimia? Kenmerkend voor boulimia zijn de volgende symptomen:

• Eetbuien. In een kort tijdsbestek (binnen een paar uur) worden enorme hoeveelheden voedsel ‘naar binnen gewerkt’.
• Er is geen gevoel van controle tijdens de eetbuien. Er is een drang (innerlijke dwang) om door te blijven eten.
• Zo’n eetbui is geen incident. Het komt minimaal 1 keer per week voor. Dit is al langere tijd aan de gang.
• De meeste mensen houden hun eetbuien geheim. Feitelijk schaam je je ervoor. Wordt ernaar gevraagd, dan ontken je het ten stelligste.
• Alle pogingen om te stoppen met deze eetbuien mislukken. Je valt telkens terug in je oude gedrag. Dit knaagt meer en meer aan je zelfvertrouwen en zelfbeeld.
• Je bent erg bang om aan te komen en dat maakt dat je er veel voor doet om het voedsel wat je gegeten hebt ook weer kwijt te raken en dus te compenseren. Voorbeelden om dat te doen zijn: Je wekt zelf het braken op. Je gebruikt laxeermiddelen. Je gaat vasten of extreem veel sporten.
• Je bent geobsedeerd door je eigen lichaamsgewicht en het oordeel over jezelf wordt vooral bepaald door je lichaam en je gewicht.
• Door de eetbuien en je pogingen om weer te compenseren kan je gewicht sterk schommelen. Een grote groep mensen met boulimia heeft een gezond gewicht, maar is hier toch erg ontevreden over.

Lichamelijke boulima gevolgen

• Een korte, en zeker niet volledige, opsomming van de gevolgen van boulimia:

• Irritatie van de slokdarm door het regelmatig/veelvuldig overgeven.
• Aantasting van het tandglazuur van het gebit door het maagzuur (vanwege het overgeven).
• Tekorten aan noodzakelijke voedingsstoffen, vitamines en mineralen (zoals ijzer) vanwege het overgeven. Het lichaam heeft het nog niet kunnen opnemen.
• Gebruik van laxeermiddelen kan zorgen voor uitdroging. De darmen kunnen ook lui worden, zodat de spijsvertering niet meer goed verloopt. Dit kan weer leiden tot bijvoorbeeld buikpijn of verstopping.
• Uitblijven van de menstruatie. Hét signaal voor vrouwen dat er ‘iets’ gebeurt in het lichaam.
• Impotentie. Bij mannen is dat hét signaal dat er iets niet in orde is.

Psychische boulimia gevolgen

• Minderwaardigheid en onzekerheid. Het verstoorde zelfbeeld is hier de oorzaak van.
• Iemand voelt zich niet meer op zijn gemak tussen anderen.
• Iemand kan mede hierdoor depressieve klachten ontwikkelen.

Sociale boulimia gevolgen

• Ontlopen van contacten met anderen (vrienden, school, werk, sportvereniging, etc). Hierdoor komt iemand meer en meer in een isolement terecht. Dit kan weer tot depressieve gedachten leiden.
• Het ontbreekt je ook steeds vaker aan de energie (zie lichamelijke gevolgen) om naar school ten gaan, te gaan werken of iets leuks te gaan doen met vrienden.

De boulimia gevolgen verdwijnen meestal als er weer een normaal eetpatroon is, en een normaal gewicht is bereikt. De aantasting van het tandglazuur is niet meer terug te draaien. Soms blijven er klachten met maag en darmen.

Binge Eating Disorder kenmerken

Binge Eating Disorder (BED) is te herkennen aan een aantal symptomen die kenmerkend zijn voor deze eetbuistoornis:

• geen controle hebben over de eetbuien en niet kunnen stoppen met eten tijdens zo’n eetbui
• sneller eten dan normaal en niet stoppen bij een vol gevoel
• veel eten in korte tijd
• geen honger hebben, maar toch het gevoel hebben dat je moet eten
• regelmatig deze eetbuien hebben
• geen plezier of vreugde beleven aan het eten
• schuldig voelen na een eetbui
• geen pogingen doen om het voedsel of de calorieën weer kwijt te raken door bijvoorbeeld overgeven op te wekken, veel te gaan sporten of extreem te gaan lijnen
• overgewicht of snelle gewichtstoename

Gevolgen Binge Eating Disorder

Elke eetstoornis, of het nu boulimia, binge, anorexia of een andere eetstoornis is, heeft lichamelijke, psychische en sociale gevolgen. Een korte en niet volledige opsomming van de gevolgen van overeten of binge eating disorder:

Lichamelijke gevolgen

• overgewicht
• grotere kans op hart en vaatproblemen, hoge bloeddruk
• ontstaan van pijnlijke gewichten
• rugpijn

Psychische gevolgen

• ontstaan van onzekerheid door een verstoord zelfbeeld
• depressieve klachten

Sociale gevolgen

Door de eetbuien en het ontstaan van het overgewicht trekt iemand zich meer en meer terug. Contacten met anderen worden minder. Isolement en eenzaamheid liggen op de loer. Iemand kan hierdoor ook depressief worden.

Binge Eating Disorder behandeling

De Binge Eating Disorder behandeling wordt uiteraard afgestemd op de persoon in kwestie. Wat zijn de klachten en wat is de ernst van de stoornis? Uit diverse wetenschappelijke onderzoeken blijkt dat cognitieve gedragstherapie de meest effectieve behandelaanpak is bij BED. Centraal in deze Binge Eating Disorder behandeling staan de ideeën en gedachten die iemand heeft over eten, gewicht en lichaamsvormen én of deze gedachten kloppen.

Ook is er tijdens de Binge Eating Disorder behandeling veel aandacht voor het veranderen van gedrag.

• Hoe stop je de eetbuien?
• Hoe leer je regelmatiger eten?
• Hoe kun je eetregels doorbreken?

In de behandeling komen ook onderwerpen aan bod als:

• onzekerheid
• negatief zelfbeeld
• perfectionisme
• omgaan met emoties

Gesprekken met partner en/of ouders kunnen ook onderdeel zijn van de behandeling.

Soms wordt een individuele behandeling geadviseerd, soms valt de keuze op een groepsbehandeling. Met een groep en in een groep de eetstoornis aanpakken heeft als voordeel dat alle aanwezigen de problemen uit eigen ervaringen herkennen. Vanwege deze herkenning van de problemen kunnen de groepsleden elkaar onderling steunen en vertellen hoe zij omgingen met de problemen die bij deze eetbuistoornis horen. Dit geeft een gevoel van ‘ik sta er niet alleen voor’. De behandelaar bepaalt, na overleg met jou, de meest geschikte behandeling.

Andere (on)gespecificeerde eetstoornis ( eetstoornis NAO)

is een combinatie van symptomen van andere eetstoornissen, zoals bijvoorbeeld anorexia, boulimia of Binge Eating Disorder (BED). Alleen voldoen deze symptomen niet helemaal aan de criteria die bij die eetstoornissen horen. Daarom is  (on)gespecificeerde eetstoornis een aparte stoornis geworden

NAO eetstoornis

De NAO eetstoornis is de meest voorkomende eetstoornis. Dat heeft een eenvoudige en logische verklaring. NAO heeft namelijk veel overeenkomsten met andere eetstoornissen. Iedere stoornis heeft eigen specifieke criteria. Als iemand niet voldoet aan alle criteria, maar aan een aantal, dan kan die persoon niet de diagnose van die specifieke eetstoornis krijgen. In zo’n geval krijg je de diagnose eetstoornis NAO.

Laat er geen misverstand over bestaan;  NAO is, net als anorexia, BED of boulimia, een ernstige stoornis die deskundig behandeld moet worden

Eetstoornis NAO symptomen

Kenmerken die kunnen wijzen op de NAO eetstoornis zijn bijvoorbeeld:

• Sinds een paar weken heeft iemand met een regelmaat (bv 1x per week) een eetbui. Er wordt dan veel en snel gegeten.  
• Iemand heeft regelmatig eetbuien. Het eten wordt daarna weer uitgebraakt. Dit gebeurt incidenteel (minder dan één keer per week), maar wel gedurende een langere periode.
• Een vrouw heeft alle kenmerken van anorexia, maar blijft wel regelmatig menstrueren.
• Iemand is in korte tijd veel afgevallen en vertoont alle kenmerken die passen bij anorexia nervosa. Maar deze persoon heeft geen ondergewicht, dus het gewicht is normaal.